اصطلاحات شطرنج

اصطلاحات شطرنج | لغت نامه شطرنج | اصطلاحات تخصصی شطرنج

آچمز :

Absolute pin :

مهره ای که بخاطر کیش بیحرکت شده است.

مسابقات سریع :

به مسابقاتی اطلاق میشود که هریک از بازیکنان باید بیشتر از ده دقیقه و کمتر از ۶۰ دقیقه کلیه حرکات را انجام دهند مراجعه شود به Quick chess tournament or Rapidly

مهره فعال

Active :

برای توصیف مهره ای بکار میرود که جایگاه مهمی را اشغال و یا تحت کنترل دارد.

بازی نیمه تمام :

Adjournment:

به بازی نیمه تمام که ادامه ان به زمان دیگری موکول شود گفته میشود بازیکنی که نوبت حرکت با او است باید حرکت خود را ثبت و در پاکتی توسط داور نگه داری شود و تنها زمان شروع بعدی حرکت ثبت شده ارائه میشود.

اجازه تنظیم مهره ها

Adjust :

اجازه از حریف یا داور برای تنظیم یک یا چند مهره بدون انکه قصد حرکت انها را داشته باشد به فارسی «با اجازه» به انگلیسی I adjust یا adjust و به فرانسه j”adoube گفته میشود.

اگر بازیکنی بدون انکه از حریفش اجازه بگیرد دست به مهره ای بزند موظف به گرفتن یا حرکت دادن میشود.

ثبت حرکات :

Algebraic Notation:

هر بازیکنی موظف به ثبت حرکات خود و حریفش در بازیهای که از قوانین متعارف پیروی میکند میباشد.

یادداشت :

Annotation :

حاشیه نویسی برای هر بازی با هدف تفسیر وپیدا کردن حرکات جایگزین که توسط خود بازیکن پس از بازی و یا دیگران صورت می پذیرد.

حمله :

Attack :

حرکت مهره ای که تهدیدی برای مهره های حریف ایجاد کند.

مات عرض اول یا اخر :

Back Rank Checkmate :

زمانی که سفید با رخ یا وزیر در عرض اخر مات میکند یا سیاه با رخ یا وزیر در عرض اول سفید را مات میکند در هر دو نوبت پیاده های خودی مانع فرار شاه میشود.

پیاده منفرد ضعیف :

Backward pawn :

پیاده ای که در ستون مجاورش هیچ پیاده خودی وجود نداشته باشد تا از ان حمایت کند پیاده منفرد d4 و یا d5 هم همین تعریف را دارند ولی میتوانند قوی هم باشند.

فیل

Bishop :

سوار سبکی در شطرنج که بصورت اریب حرکت میکند هر بازیکنی دو فیل غیر هم رنگ دارند دو فیل غیر همرنگ مثل دو خط موازی هیچوقت به هم نمیرسند یک فیل فقط میتواند به نصف صفحه دسترسی داشته باشد حال انکه دو فیل به کل صفحه دسترسی دارند.

فیل بد :

Bad Bishop :

فیلی که توسط پیاده های همرنگ خودش معمولا پشت پیاده خودی گرفتار میگردد.

فیلهای غیر همرنگ :

Bishop Of opposite Colour :

به وضعیت اخر بازی گفته میشود که طرفین هر یک فیل های غیر همرنگ یکدیگر دارند که معمولا با یک یا دو پیاده اضافه نمیتوان بازی را برد.

بازی چشم بسته :

Blindfold Chess :

به بازیهایی اطلاق میشود که بدون رویت صفحه و مهره بازی از اول تا اخر ادامه پیدا کند بازیکنی که چشم بسته بازی میکند باید تمام وضعیت مهرها و حرکات را فقط در ذهن خود بررسی نماید.

بازی رعد اسا ،بلیتس

Blitz:

به بازی گفته میشود که هر یک از بازیکنان کلیه حرکات را در ده دقیقه یا کمتر به اتمام برسانند مثلا زمان برای هر بازیکن ۵ دقیقه و ۵ ثانیه اضافه پاداش برای انجام هر حرکت از حرکت اول.

بلوکه :

Blockade :

به وضعیتی اطلاق میشود که پیشروی سوار یا معمولا پیاده توسط حریف مسدود میگردد.

اشتباه فاحش اورلوک

Blunder

که منجر به از دست دادن سوار و یا بازی میگردد. ( برای مطالعه بیشتر به پست جلوگیری از بروز اشتباهات احمقانه در بازی مراجعه کنید. )

بازی سریع :

Bullet :

نوعی از بازی بلیتس هست که طرفین برای کل بازی ۳ دقیقه و یا کمتر وقت داشته باشند.

با شکوه و اصیل :

Brilliancy :

به بازیهایی گفته میشود که در ان نواوری و خلاقیت وجود داشته باشد.

خدای شطرنج :

Caissa :

اقتباس از شعری از سر ویلیام جونز در سال ۱۷۶۳

قلعه گیری :

Castling:

حرکتی در شطرنج برای حفاظت از شاه و هماهنگی رخهاکه هم زمان شاه و رخ حرکت میکنند تنها حرکتی در شطرنج که همزمان دو مهره خودی میتوانند با هم حرکت نمایند.

قلعه کوچک،قلعه جناح شاه :

Kingside Castling :

شاه دو خانه بطرف رخ جناح شاه حرکت میکند و سپس رخ در جایی که قبلا فیل خودی جناح شاه در اول بازی بوده می نشیند.

قلعه بزرگ، قلعه جناح وزیر :

Queenside Castling:

شاه دو خانه بطرف رخ جناح وزیر میرود و رخ جناح وزیر بجایی که قبلا وزیر بود می نشیند.

در شرایط زیر امکان قلعه کاملا از بین میرود :

✅ اگر شاه حرکت کرده باشد
✅ رخی که در ان جناح میخواهیم قلعه برویم قبلا حرکت کرده باشد .

در شرایط زیر موقتا قلعه رفتن ممنوع هست :

✅ اگر شاه در خانه ای که هست کیش باشد یا از مسیری که میخواهد گذر کند و یا در خانه نهایی که میخواهد استقرار یابد توسط یک یا چند مهره حریف مورد تهدید قرار گیرد.
✅ اگر در مسیر بین رخ و شاه مهره ای قرار گرفته باشد در آن نوبت قلعه موقتا قانونی نیست.

مرکز :

Center:

به چهار خانه مرکزی صفحه شطرنج گفته میشود. ( برای مطالعه بیشتر به پست اهمیت مرکز در شطرنج مراجعه کنید. )

استقرار در مرکز :

Centralization :

اوردن یک مهره در مرکز که تسلط کافی به اغلب نقاط داشته باشد.

دام یا تله :

Cheapo :

یک اصطلاح عامیانه است بمعنی فریب حریف که اگر در ان بیافتند مات میشود و یا مهره از دست میدهد.

کیش :

Check :

حمله مستقیم به شاه حریف توسط یک یا چند مهره که شاه باید در نوبت خود از آن رهایی یابد.

مات :

Checkmate:

وقتی شاه کیش باشد و امکان انکه درحرکت بعدی از کیش نجات پیدا کند وجود نداشته باشد در اینجا بازی تمام میشود. ( برای مطالعه بیشتر به پستمات در شطرنج مراجعه کنید. )

ساعت شطرنج :

Chess Clock :

ساعت بخصوصی که برای نشان دادن زمان باقی مانده هر یک از بازیکنان طراحی شده است و نوبت هر بازیکنی ساعت او در حال کار کردن و ساعت حریفش از کار میاستد هر بازیکنی پس از حرکت بوسیله دگمه ای ساعت خود را از کار می اندازد و ساعت حریف را به کار می اندازد.

بازی کلاسیک :

Classical :

روشی از بازی هست که طرفین تلاش میکنند به سرعت خانه های مرکزی را در کنترل خود در بیاورند.

ستون بسته :

Closed File :

به ستونی گفته میشود که پیاده های سفید وسیاه در ان ستون قرار دارند و ان ستون بسته هست.

بازی بسته :

Closed Game :

به بازی اطلاق میشود که زنجیره پیاده ای دو طرف باعث بسته شدن ستون ها شده و سوارها در پشت پیاده ها قرار دارند و بازی با مانور دو طرف برای رخنه و یا باز کردن ستون ادامه پیدا میکند. ( برای مطالعه بیشتر به پست بازی بسته در شطرنج مراجعه کنید. )

ترکیب :

Combination :

ایجاد یک سری حرکات اجباری برای حریف که باعث برتری و یا بدست اوردن ماتریال میشود که معمولا با قربانی هم راه هست.

جبران :

Compensation:

بدست اوردن یک برتری بخاطر از دست دادن برتری دیگر بعنوان مثال از دست دادن پیاده ای ولی فعال شدن دیگر مهره ها.

شطرنج مکاتبه ای :

ٔCorrespondence Chess :

بازی زمانبر که توسط بازیکنانی که از نظر جغرافیایی در مکان های مختلف دنیا هستند و حتی همدیگر را ندیده ونمیشناسند که توسط یک سرور یا ایمیل یا در قدیم با پست بازی میکنند مهمترین ارگان سازماندهی این نوع بازی فدراسیون جهانی مکاتبه ای یعنی ICCF میباشد.

عدم تحرک :

Cramped :

مهره ای که کمی یا اصلا تحرک نداشته باشد.

جدول نتایج :

Crosstable :

جدولی که نتایج بازیکنان را در هر دور تورنمنت نشان میدهد.

گسترش

Development :

حرکت مهره ها به منظور تاثیر بیشتر آن ها در مرکز و ایجاد برتری برای آن ها.

حمله برخواستی :

Discovered Attack :

ایجاد تهدید توسط مهره پشتی با حرکت دادن مهره جلوی ان که معمولا خطرناک هست.

کیش برخواست :

Discovered Check :

نوعی حمله برخواستی هست که همراه با کیش میباشد و خطرناک تر هست.

حمله دوگانه یا چنگال

Double Attack:

حمله به دو مهره حریف در آن واحد.

کیش دوبل :

Double Check :

نوعی کیش برخواستی هست که با هر دو مهره هم زمان کیش میدهند در این حالت فقط شاه باید حرکت کند.

پیاده دوبله یا دوپشته :

Double Pawns :

دو پیاده از یک رنگ در یک ستون.

مساوی :

Draw :

بازی تمام شده ای که نصف امتیاز برای هر یک به ارمغان میاورد نتیجه مساوی ممکن است : ۱-با توافق طرفین بدست اید ۲-پات ۳-تکرار سه بار پوزیسیون یا پنج بار توسط داور۴- قانون ۵۰ حرکت و یا ۷۵ حرکت توسط داور ۵-عدم مهره کافی برای پیروزی که در اخر بازی بوجود میاید.

کیسه :

Duffer :

اصطلاح عامیانه برای یک بازیکن خیلی ضعیف، همچنین گفته میشود:woodpusher یا patzer.

انپاسان یا حرکت در عبور :

En Passant :

یک اصطلاح فرانسوی برای حرکت ویژه پیاده ، وقتی پیادهای دو خانه بجلو میرود پیاده حریف که در ستون مجاور و در عرض پنجم خود هست این فرصت را فقط در حرکت بعدی خود دارد که ان پیاده را بزند نحوه زدن مهره همانطور هست که اگر فرض کنیم یک خانه بجلو میامد این فرصت زدن فقط در ان لحظه هست و بعدا از بین میرود.

مهره بی دفاع

En Prise :

یک اصطلاح فرانسوی برای مهره بی دفاعی که ممکن است توسط حریف گرفته شود اصطلاح معادل انگلیسی leaving a piece hanging.

آخر بازی :

Endgame :

مرحله نهایی بازی که معمولا تعداد کمی مهره در صفحه وجود دارد در این مرحله نقش شاه افزایش پیدا میکند و طرفین تلاش میکنند که پیاده های خود را ارتقا بدهند.

خانه فرارشاه :

Escape Square:

زمانی که شاه مورد تهدید قرار میگیرد میتواند از ان خانه فرار نماید همچنین Giving Luft هم میگویند.

تعویض :

Exchange :

تعویض مهره های هم ارزش با یکدیگر